Najudaljenija explozija u svemiru

[sashastar]

Blesak je bio toliko snažan da su naučnici bili u stanju da registruju odsjaj koji je stigao gotovo sa same granice poznatog svemira. Satelit američke Svemirske agencije «SVIFT», 4. septembra je obavljao svoje redovno pretraživanje vasione - tragajući za eksplozijama udaljenih zvezda. Tada je registrovao događaj za koji su naučnici, naknadno, utvrdili da predstavlja najudaljeniju ikada registrovanu eksploziju. U astronomiji, rastojanje znači vreme. Što je neki objekat udaljeniji, svetlosti koja potiče sa njega, potrebno je duže vremena da stigne do nas. Nil Gerel je glavni istraživač na projektu SVIFT.

«To su bile zaista uzbudljive novosti za SVIFT tim, kada su podaci stigli na Zemlju. SVIFT je baš napravljen za ovake situacije.»

Eksplozija koju je registrovao satelit SVIFT, tipična je za smrt velike zvezde. To su najsnažnije eksplozije u svemiru, koje proizvedu 100 miliona puta veću energiju nego što naše Sunce proizvede za godinu. Svemirske eksplozije nisu retkost - to su dnevni događaji koji se manifestuju u vidu visoko energetskih gama zraka. Kada bismo golim okom mogli da vidimo gama zračenje - nebesa bi bila puna takvih odsjaja. Čim je SVIFT registrovao tu eksploziju, veliki broj zemaljskih teleskopa se usmerio prema tom delu neba, kako bi na osnovu gama i vidljivog zračenja potvrdio tačnost otkrića. Danijel Rajhart, astronom sa Univerziteta Severne Karoline, izmerio je infra-crveno zračenje te umiruće zvezde. Njegovi proračuni su pokazali da se eksplozija dogodila pre skoro 13 milijardi godina, što je vremenski relativno blizu takozvanom Velikom prasku, kataklizmičkoj eksploziji iz koje se veruje da je nastao svemir.

«Ova eksplozija se dogodila skoro 900 miliona godina posle Velikog praska. To izgleda kao dugačak period, ali svemir ima 13 milijardi i 700 miliona godina, što znači da je ta zvezda eksplodirala kada je svemir imao 6 do 7 odsto svog sadašnjeg veka.»

Ovaj događaj je postavio novi daljinski i starosni rekord u beleženju eksplozija u svemiru. Najstarija eksplozija do sada, dogodila se čak 500 miliona godina kasnije. Ovo novo otkriće je značajno i zbog onoga što astronomima može da otkrije o kosmosu. Do njega je došlo manje od decenije otkako su naučnici otkrili da gama zraci, koje oslobađaju eksplodirajuće zvezde, dolaze izvan granica naše galaksije. Štaviše, naučnici su tek pre tri godine tačno utvrdili šta je uzrok tog zračenja. Satelit SVIFT je lansiran u novembru prošle godine, kako bi pratio takve događaje. Naučnici predviđaju da će sada biti moguće otkrivati čak i starije i udaljenije eksplozije zvezda, što će im pružiti priliku da bolje sagledaju vreme kada je svemir tek počeo da svetli - odnosno kada su se pojavile zvezde - što se pretpostavlja da se dogodilo oko 600 miliona godina posle Velikog praska.